Tükürük Bezi Hastalıkları (Bozuklukları) Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Tükürük bezleri, yiyecekleri sindirmenize ve enfeksiyonlara karşı korunmanıza yardımcı olmak için tükürük üretmekten sorumludur. Üç çift büyük tükürük bezi vardır. Bunlar, parotis, submandibular ve sublingual bezleridir. Bezler ağzınızın ve boğazınızın içinde ve çevresinde bulunur. Bunların en büyüğü olan parotis bezleri her kulağın hemen önünde bulunur.

Bu bezlerin yanı sıra dudaklarınızda, yanak iç bölgesinde (yanak mukozası) ve yaygın olarak ağzınızın ve boğazınızın diğer astarlarında bulunan ve küçük tükürük bezi adı verilen birçok küçük bez vardır. Tükürük bezleri ağzınızı nemlendirmek, sindirimi başlatmak ve dişlerinizi çürümeye karşı korumak için kullanılan tükürüğü üretir. 

İyi bir sağlık önlemi olarak, her gün bol miktarda sıvı içmek önemlidir. Dehidrasyon, tükürük bezi hastalıkları için bir risk faktörüdür.

Tükürük Bezi Hastalıkları (Bozuklukları) Nelerdir?

En yaygın tükürük bezi rahatsızlıklarından bazıları aşağıdaki gibidir:

1. Sialolithiasis

Sialolithiasis, tükürük bezi taşları olarak da bilinir. Bunlar tükürük bezlerinin içinde oluşabilen küçük, kalsiyum açısından zengin birikintilerdir. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı taşlar aşağıdakilerle ilgili olabilir:

• Dehidrasyon (sıvı kaybı)
• Azalan gıda alımı
• Tükürük üretimini azaltan ilaçlar

2. Sialadenitis

Sialadenitis, tükürük bezi enfeksiyonu için kullanılan tıbbi terimdir. Bu enfeksiyon ağrılıdır ve genellikle bakterilerden kaynaklanır. Tükürük bezi taşları olan yaşlı yetişkinler arasında daha yaygındır, ancak bebeklerde de yaşamın ilk birkaç haftasında ortaya çıkabilir. Gerekli tedavi uygulanmazsa, özellikle zayıflamış veya yaşlı kişilerde ciddi bir enfeksiyona dönüşebilir.

3. Viral Enfeksiyonlar

Sistemik (tüm vücut) viral enfeksiyonlar bazen tükürük bezlerine yerleşir. Bu, yüzde şişmeye, ağrıya ve yeme zorluğuna neden olur. En yaygın örnek kabakulaktır.

4. Kistler

Kistler, içi sıvı dolu küçük keselerdir. Bunlar, doğumdan önce kulak gelişimi ile ilgili problemler nedeniyle bebeklerin parotis bezlerinde meydana gelebilir. Yaşamın ilerleyen dönemlerinde majör veya minör tükrük bezlerinde başka kist türleri oluşabilir. Kistler ayrıca travmatik yaralanmalardan, enfeksiyonlardan veya tükrük bezi taşları veya tümörlerinden kaynaklanabilir.

5. İyi Huylu Tümörler

Kanserli olmayan tümörler olarak da bilinen iyi huylu tümörler çoğunlukla parotis bezinde (major tükrük bezleri, kulak önü) bulunur. En yaygın iyi huylu parotis tümörü türü genellikle çenenin arkasında, kulak memesinin hemen altında yavaş büyüyen, ağrısız bir yumru olarak görünür. Risk faktörleri radyasyona maruz kalma ve sigara içmeyi içerir.

6. Kötü Huylu Tümörler

Kanserli tümörler olarak da bilinen kötü huylu tümörler genellikle nadirdir ve saldırganlık açısından değişiklik gösterebilir. Tükürük bezi kanserleri için bilinen tek risk faktörleri sjogren sendromu ve radyasyona maruziyettir. Sigara içmek de kötü huylu tümörlerin oluşumunda rol oynayabilir.

7. Sjogren Sendromu

Sjogren sendromu, kronik bir otoimmün bozukluktur (bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun normal dokularına saldırdığı bir durumdur). Vücudun bağışıklık savunması, tükürük bezleri, gözyaşı bezleri (gözyaşı üreten bezler) ve bazen cildin ter ve yağ bezleri dahil olmak üzere vücudun farklı bölgelerine saldırır. Bu hastalığa sahip çoğu birey, ilk olarak orta yaşta semptom geliştiren kadınlardır. Vakaların yaklaşık yarısında hastalık; romatoid artrit (eklem romatizması), sistemik lupus eritematozus (lupus), skleroderma (ciltte sıkılaşma ve sertleşme) veya polimiyozit (kas tutulumu) ile birlikte ortaya çıkar.

8. Sialadenosis

Sialadenosis, spesifik olmayan tükürük bezi büyümesinin tıbbi adıdır. Bazen tükrük bezleri enfeksiyon, iltihaplanma veya tümör kanıtı olmaksızın genişler. Bu spesifik olmayan genişlemeye sialadenoz denir ve çoğunlukla parotis bezini etkiler. Nedeni bilinmemektedir.

Tükürük Bezi Hastalıklarının Teşhisi Nasıl Yapılır?

Tükürük bezi hastalığının teşhisi, tıbbi geçmişinizin dikkatlice incelenmesine, fizik muayeneye ve laboratuvar testlerine bağlıdır.

Doktorunuz büyük tükürük bezlerinin tıkandığından şüphelenirse, ağızdaki tükürük kanallarının açıklığını uyuşturmak ve tıkayıcı bir taşın geçmesine yardımcı olmak için kanalı incelemek ve genişletmek isteyebilir. Bu işlemlerden önce diş röntgenleri kireçlenmiş taşların nerede olduğunu gösterir.

Tükürük bezinde bir kitle bulunursa, CT taraması veya MRI (manyetik rezonans görüntüleme) gerekebilir. Bazen doktorun muayenehanesinde ince bir iğne aspirasyon biyopsisi yardımcı olabilir. Nadiren, bezin röntgeni çekilmeden önce (bir sialogram) boya parotis kanalından enjekte edilir.

Bazı otoimmün hastalıkları (bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun normal dokularına saldırdığı bir durumdur) tanımlamak için küçük tükürük bezlerinden bir dudak biyopsisi gerekebilir.

Tükürük Bezi Hastalıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Tükürük bezi hastalıklarının tedavisi tıbbi ve cerrahi olmak üzere iki kategoriye ayrılır. Tedavi seçimi, sorunun niteliğine bağlıdır. Sistemik hastalıklardan kaynaklanıyorsa (izole bir bölge değil, tüm vücudu etkileyen hastalıklar), o zaman altta yatan problem tedavi edilmelidir. Bu, diğer uzmanlara danışmayı gerektirebilir. Hastalık süreci tükrük bezi tıkanması ve sonraki enfeksiyonla ilgiliyse, doktorunuz sıvı alımının artırılmasını tavsiye ederek antibiyotik reçete edebilir. Bazen tıkalı kanalları açmak gerekebilir.

Tükürük bezinde kitle gelişmişse, kitlenin çıkarılması önerilebilir. Parotis bezi bölgesindeki çoğu kitle iyi huyludur (kanserli değildir). Ameliyat gerektiğinde ağız ve göz dahil olmak üzere kasların yüzü hareket ettiren bu bezin içindeki yüz sinirinin zarar görmemesi için büyük özen gösterilmelidir. Kötü huylu kitleler parotis bezinde olduğunda, bunları cerrahi olarak çıkarmak ve yüz sinirinin çoğunu korumak mümkün olabilir. Ameliyattan sonra genellikle radyasyon tedavisi önerilir. Bu, ışınlamadan önce yeterli iyileşmeyi sağlamak için tipik olarak cerrahi prosedürden dört ila altı hafta sonra uygulanır.

Aynı genel ilkeler, submandibuler bölgedeki veya ağız ve boğazın üstündeki minör tükrük bezlerindeki kitleler için de geçerlidir. İyi huylu hastalıklar en iyi konservatif önlemler veya ameliyatla tedavi edilirken, kötü huylu hastalıklar ameliyat ve ameliyat sonrası ışınlama gerektirebilir. Tükürük bezinin çevresindeki yumru, başka bir bölgedeki kanser nedeniyle genişlemiş bir lenf düğümü ise, o zaman açıkça farklı bir tedavi planına ihtiyaç duyulacaktır. Bir kulak burun boğaz uzmanı baş ve boyun cerrahı tedaviyi etkili bir şekilde yönlendirebilir.

Tükürük bezinin çıkarılması, kserostomi adı verilen ağız kuruluğu oluşturmaz. Bununla birlikte, ağza radyasyon tedavisi, tükürük akışının azalmasıyla ilişkili rahatsız edici semptomlara neden olabilir. Doktorunuz, bu durumlarda kuruluğu azaltabilecek ilaçlar veya diğer koruyucu tedaviler yazabilir.

Tükürük bezi hastalıkları birçok farklı nedene bağlıdır. Bu hastalıklar hem tıbbi hem de cerrahi olarak tedavi edilmektedir. Tedavi, bu alanda tecrübeli bir kulak burun boğaz uzmanı-baş boyun cerrahı tarafından kolaylıkla yönetilir.