Çok Uyuma Hastalığı: Hipersomnia (Aşırı Uykuculuk) Nedir, Yan Etkileri Nelerdir?

Gündüz aşırı uyku hali veya uykuda geçirilen zamanın aşırı olması anlamına gelen hipersomni yani aşırı uykuculuk, kişinin gün içinde uyanık kalmakta zorlandığı bir durumdur. Hipersomnisi olan kişiler, örneğin işte veya araba kullanırken herhangi bir zamanda uykuya dalabilir. Ayrıca, enerji eksikliği ve net bir şekilde düşünme güçlüğü de dahil olmak üzere uykuyla ilgili başka sorunları da olabilir.

National Sleep Foundation'na göre, insanların %40'ında zaman zaman bazı hipersomni belirtileri görülür.

Hipersomni Kimlerde Görülür?

Hipersomni kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini etkilediği düşünülmektedir. Genellikle ergenlik veya genç erişkinlik döneminde teşhis edilir (ortalama yaş 17 ila 24 yıldır).

Hipersomninin Nedenleri Nelerdir?

Aşağıdakiler dahil olmak üzete, hipersomninin birkaç potansiyel nedeni vardır:

• Uyku bozuklukları narkolepsi (gündüz uyku hali) ve uyku apnesi (uyku sırasında solunum durması)
• Geceleri yeterince uyumamak (uyku yoksunluğu)
• Aşırı kilolu olmak
• Uyuşturucu veya alkol kullanımı
• Kafa travması veya multipl skleroz veya Parkinson hastalığı gibi nörolojik bir hastalık
• Sakinleştiriciler veya antihistaminikler gibi reçeteli ilaçlar
• Genetik (hipersomnili bir akrabaya sahip olmak)
• Depresyon

Hipersomninin Belirti ve Semptomları Nelerdir?

Hipersomninin belirti ve semptomları aşağıdakileri içerir:

• Gün boyunca sürekli, tekrarlayan aşırı uyku hali
• Ortalamadan daha uzun (10 veya daha fazla saat) uyumak, ancak gün içinde hala çok uykulu olmak ve gün içinde uyanık kalmakta güçlük çekmek
• Sabahları uyanma güçlüğü çekmek veya gündüz uykularından sonra bazen kafası karışmış görünmek veya kavgacı bir ruh haline bürünmek 
• Anksiyete ve sinirlilik
• Azalmış enerji
• Huzursuzluk
• Yavaş düşünme, yavaş konuşma, odaklanamama/konsantre olamama ve hafıza sorunları
• Baş ağrısı
• İştah kaybı
• Halüsinasyonlar

Farklı Hipersomni Türleri Var Mı?

Farklı uyku ve psikiyatri organizasyonları, hipersomni için farklı sınıflandırma sistemlerine ve alt kategorilere sahiptir. Fakat daha yaygın olarak kabul edilen kriterler, iki ana hipersomni türü olduğudur: İkincil hipersomni ve birincil hipersomni.

1. İkincil Hipersomni

İkincil hipersomni, aşırı uyku halinizin bilinen başka bir nedenden kaynaklandığı anlamına gelir. Nedenler aşağıdakileri içerir:

• Tıbbi bir duruma bağlı hipersomni

Hipersomniye neden olabilecek hastalıklar ve durumlar arasında; epilepsi, hipotiroidizm, ensefalit, multipl skleroz, Parkinson hastalığı, obezite, obstrüktif uyku apnesi, gecikmiş uyku fazı sendromu, çoklu sistem atrofisi, miyotonik distrofi ve diğer genetik bozukluklar ve duygudurum bozuklukları (depresyon, bipolar bozukluk dahil) bulunur. Hipersomni ayrıca kafa travması, tümörler ve merkezi sinir sistemi hastalıklarından da kaynaklanabilir.

• İlaçlar veya alkol nedeniyle hipersomni

Sakinleştirici ilaçlar, anti-hipertansif ilaçlar, anti-epileptik ilaçlar, iskelet kası gevşeticiler, antipsikotikler, opiyatlar, esrar ve alkol hipersomniye neden olabilir. Uyarıcı ilaçları bırakmak (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu tedavi etmek için kullanılan ilaçları içerir) hipersomniye neden olabilir.

• Yetersiz uykuya bağlı hipersomnia (yetersiz uyku sendromu)

Yatağa gitmeyeceğiniz ve kendinize yedi ila dokuz saat (yetişkinler için) uyku şansı tanımadığınız için hipersomniye sahip olabilirsiniz. Belki de yeterince kaliteli uyku almanıza yardımcı olacak iyi uyku alışkanlıkları (yatmadan birkaç saat sonra egzersiz ve kafeinden kaçınmak gibi) uygulamıyor olabilirsiniz.

2. Birincil Hipersomni

Birincil hipersomni, diğer tıbbi durumlardan veya başka bir tıbbi durumun belirtisinden kaynaklanmaz. Aşağıdaki dört durum birincil hipersomniler olarak sınıflandırılır:

• Narkolepsi tipi 1

Katapleksi (duyguların tetiklediği ani kas güçsüzlüğü) ile birlikte narkolepsi olarak da adlandırılan bu narkolepsi tipi, beyin ve beyin omurilik sıvısı kimyasal (nörotransmitter) hipokretinin (oreksin olarak da adlandırılır) düşük seviyede bulunmasından kaynaklanır. Diğer hipersomnolans bozukluklarında gündüz şekerlemeleri, normal gündüz şekerlemeleri ile karşılaştırıldığında genellikle daha kısa ve ferahlatıcıdır. Narkolepsi tip 1 genellikle 10 ila 25 yaşları arasında başlar. Narkolepsi tip 1’de halüsinasyonlar ve uyku felci yaygındır.

• Narkolepsi tipi 2

Bu tip narkolepsi katapleksi içermez. Narkolepsi tip 2, daha az şiddetli semptomlara ve normal hipokretin seviyelerine sahiptir. Narkolepsi tip 2 genellikle ergenlik döneminde başlar.

• Kleine-Levin sendromu

Bu durum, tekrarlayan aşırı hipersomni ataklarından oluşur. Genellikle zihinsel, davranışsal ve bazen de psikiyatrik bozukluklarla ortaya çıkar. Her atak yaklaşık 10 gün sürebilir, bazı ataklar birkaç haftadan aya kadar devam eder ve yılda birkaç kez tekrarlanır. Kleine-Levin sendromunuz varsa, normal uyanıklığa ve işleve sahip olursunuz. Narkolepsi tip 2 genel olarak genç erkekleri etkiler. 

• İdiyopatik hiposomni

İdiyopatik, nedeni bilinmeyen anlamına gelir, bu nedenle idiyopatik hipersomni, yeterli miktardan (9 ila 10 saat) uzun bir uykudan sonra bile bilinmeyen nedenlerle aşırı uykulu hissetmeniz anlamına gelir.

Hipersomni Teşhisi Nasıl Konulur?

Gün içinde sürekli uykulu hissediyorsanız, mutlaka bir doktora danışmanız gerekir. Hipersomni tanısını koyarken doktorunuz size; uyku alışkanlıklarınızı, gece ne kadar uyuduğunuzu, gece uyanıp uyanmadığınızı, gün içinde uykuya dalıp dalmadığınızı, herhangi bir duygusal probleminiz olup olmadığını veya uykunuzu etkileyebilecek herhangi bir ilaç alıp almadığınızı soracaktır.

Doktorunuz ayrıca kan testleri, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve polisomnografi adı verilen uyku testi de dahil olmak üzere bazı testler isteyebilir. Bazı durumlarda, beynin elektriksel aktivitesini ölçen ek bir elektroensefalograma (EEG) da ihtiyaç duyulur.

Hipersomni Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipersomnia teşhisi konulursa, doktorunuz bunu tedavi etmek için uyarıcılar ve antidepresanlar gibi çeşitli ilaçlar reçete edebilir.

Uyku apnesi teşhisi konulursa, doktorunuz birçok tedavi yöntemi uygulayabilir. Bu tedavi yöntemleri içinde horlama protezi uyku apnesi ve aşırı horlama tedavisinde kullanılan en etkili çözümüdür. Uygulanması en kolay, en ekonomik ve en etkin tedavi yöntemi olan horlama protezi; kişinin ağız, diş ve çene yapısına özel olarak hazırlanır. Sadece uykuda kullanılarak hastanın gündelik hayatını etkilemeyen protez, dişler üzerine oturtularak alt çenenin ileri ve aşağı konumlanmasını sağlar. Bu sayede uyku sırasında arkaya-geriye doğru yığılan dokular toparlanarak hava yolunun tıkanması önlenir ve horlama ya da uyku apnesi tamamen engellenmiş olur. Kullanıldığı ilk geceden itibaren de %90 - %95 oranında başarılı sonuç alınır.

Son olarak, eğer uyuşukluğa neden olan bir ilaç alıyorsanız, doktorunuzdan uykunuzu getirme olasılığı daha düşük olan bir ilaç önermesini isteyebilirsiniz.